Doświadczenia wyniesione z realizacji programu „Gdy nie ma przedszkola” pozwoliły stworzyć projekt „Ośrodki Przedszkolne – szansa na dobry start”.
Projekt był pilotażem rozwiązań organizacyjnych i programowych, pozwalających na upowszechnienie alternatywnych form edukacji przedszkolnej dla dzieci w wieku 3-5 lat we wsiach, w których nie ma przedszkoli. Dalekosiężnym celem było wyrównywania szans edukacyjnych między miastem a wsią i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
W ramach projektu w 36 gminach, na terenie sześciu województw: podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego działały 94 Ośrodki Przedszkolne.
Odbiorcy projektu
- dzieci w wieku 3-5 lat mieszkające we wsiach, w których nie ma przedszkoli – dla nich utworzone zostały Ośrodki Przedszkolne. W programie wzięło udział 2700 dzieci, w tym także dzieci niepełnosprawne.
- rodzice z miejscowości wiejskich – uczestniczyli w zajęciach w Ośrodkach jako asystenci nauczyciela. Dzięki temu poznali nowoczesne metody pracy wspierające rozwój dzieci, kształcili własne umiejętności wychowawcze i uczyli się współpracy z nauczycielami.
- nauczyciele – do pracy w Ośrodkach Przedszkolnych wybraliśmy i przygotowaliśmy XX nauczycieli z kwalifikacjami wychowania przedszkolnego lub nauczania początkowego. Część z nich w ostatnich latach pozostawała bez pracy.
W gminach, w których realizowany był projekt, wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wzrósł średnio o 14 %.
DZIAŁANIA
- Rekrutacja gmin
Realizację projektu rozpoczęliśmy w czerwcu 2005 r. od wyboru gmin wiejskich, które zgłosiły swój akces i przysłały formularz opisujący sytuację demograficzną, społeczną i organizacyjną gminy. W konkursie wybraliśmy 36 gmin. W ramach umowy o współpracę gminy zobowiązały się nieodpłatnie udostępnić i przygotować pomieszczenia na Ośrodki, tak aby spełniały podstawowe standardy określone przez Fundację Komeńskiego, pokrywać ich bieżące koszty utrzymania oraz wyznaczyć Reprezentanta Gminy, odpowiedzialnego za kontakty z Fundacją. Gminy zobowiązały się również do prowadzenia Ośrodków po zakończeniu projektu.
- Szkolenie nauczycieli
Od lipca do października 2005 r. trwał nabór i szkolenie nauczycieli (w sumie przeszkoliliśmy 122 osoby na ponad 100 godzinnych szkoleniach). Podczas ponad 100-godzinnego programu warsztatowego uczestnicy zapoznali się m.in. z następującymi tematami: towarzyszenie uczuciom dzieci; kształtowanie umiejętności twórczych dzieci; współpraca z rodzicami; praca z programem – planowanie pracy; specyfika pracy w grupie różnowiekowej; dokumentowanie rozwoju dzieci; bezpieczeństwo, podstawy prawne szkolenia na temat pierwszej pomocy; rozpoznanie potrzeb dzieci, rola dorosłego w kontaktach z dziećmi; słuchanie i rozmawianie z dzieckiem; kształtowanie poczucia wartości; obserwacja dzieci; naukowa aktywność dzieci; rola dorosłego w kontaktach z dziećmi; specyfika pracy w Ośrodku, organizacja zajęć z dziećmi, organizacja przestrzeni.
- Ośrodki Przedszkolne
Pierwsze 3 Ośrodki ruszyły już 2 listopada, do końca 2005 roku otwarte były 82 Ośrodki, a w I kwartale 2006 działały już wszystkie 90 Ośrodków. Liczba Ośrodków w projekcie ostatecznie wyniosła 94.
Ośrodki wspomagane były przez przeszkolonych przez nas specjalistów: 42 psychologów i logopedów, którzy na comiesięcznych wizytach obserwowali dzieci i dawali wskazówki metodyczne i wychowawcze nauczycielom oraz rodzicom.
Koordynatorzy Fundacji Komeńskiego regularnie odbywali wizyty monitorujące Dbaliśmy o profesjonalny rozwój nauczycieli i specjalistów – dwa razy do roku odbywały się superwizyjne szkolenia doskonalące, wydawaliśmy biuletyn, analizowaliśmy miesięczne sprawozdania i na bieżąco reagowaliśmy w przypadku trudności.
- Ewaluacja projektu
Ewaluacja przeprowadzona na zakończenie projektu wykazała, że rodzice w bardzo wysokim stopniu przejęli wartości wspierania edukacji dzieci, dzieci są bardzo dobrze przygotowane do szkoły (patrz: raport ewaluacyjny)
JAK DZIAŁA OŚRODEK
- Czym jest Ośrodek Przedszkolny?
We wszystkich Ośrodkach dzieci w grupach od 10 do 15 osób uczestniczyły w 12 godzinach zajęć tygodniowo, nauczyciele pracowali według „Programu pracy Ośrodków Przedszkolnych Fundacji Komeńskiego” spełniającego wymogi podstawy programowej dla przedszkoli oraz uwzględniającego zasadę zrównoważonego rozwoju. W zależności od możliwości gminy Ośrodki Przedszkolne mieściły się w bibliotece, świetlicy, Ośrodku Pomocy Społecznej lub wolnej klasie w szkole. - Jak dbaliśmy o jakość Ośrodków Przedszkolnych?
Tworząc Ośrodki Przedszkolne chcieliśmy, żeby było to rozwiązanie najwyższej jakości, które pozwoli dzieciom z obszarów wiejskich zdobyć najlepsze doświadczenia edukacyjne. Stworzyliśmy narzędzia, gwarantujące wysoką jakość pracy Ośrodków:
– Program pracy z dziećmi
Ośrodki Przedszkolne realizowały program pracy z dziećmi stworzony specjalnie dla tej właśnie formy edukacyjnej. Jest to program oparty o pracę w grupie różnowiekowej, zawierający wszystkie ważne rodzaje edukacji (społeczna, przyrodnicza, językowa, matematyczna, ruchowa, muzyczna, plastyczna). Program jest nastawiony na rozwój ważnych postaw i umiejętności u dzieci: pewności siebie, ciekawości, wytrwałości, samodzielności oraz umiejętności społecznych. Realizuje on podstawę programową wychowania przedszkolnego.
– Szkolenia dla nauczycieli
Nauczyciele pracujący w Ośrodkach Przedszkolnych zostali przygotowywani do pracy z dziećmi. Przeszli wielotematyczne szkolenie (100 godzin) przygotowujące je do specyfiki pracy w Ośrodku (praca samodzielna, grupa różnowiekowa, praca w trudnym środowisku) oraz do pracy z programem. Uczyli się też pracy metodą projektów badawczych, pracy z grupą różnowiekową, współpracy z rodzicami oraz obserwacji i dokumentowania rozwoju dzieci. Co roku nauczyciele uczestniczyli w szkoleniach doskonalących pozwalających im wciąż podnosić jakość ich pracy z dziećmi.
– Wsparcie merytoryczne
Ośrodki wspomagane były przez przeszkolonych przez nas specjalistów: 42 psychologów i logopedów, którzy na comiesięcznych wizytach obserwowali dzieci i dawali wskazówki metodyczne i wychowawcze nauczycielom oraz rodzicom.
– Współpraca z rodzicami
Kluczowym elementem programu pedagogicznego jest dobra współpraca z rodzicami. Rodziców traktujemy jak najważniejszych wychowawców dzieci, którzy najwięcej o nich wiedzą. Rodzice ściśle współpracowali z Ośrodkami – jeden z nich musiał zawsze być obecny na dyżurze, wszyscy uczestniczyli w zarządzaniu Ośrodkiem oraz w rozmaitych wydarzeniach i świętach. Część rodziców Ośrodków brało udział w warsztatach prowadzonych przez trenerów Akademii Komeńskiego.
– Monitoring
Koordynatorzy Fundacji Komeńskiego regularnie odbywali wizyty monitorujące. Dbaliśmy o profesjonalny rozwój nauczycieli i specjalistów – dwa razy do roku odbywały się superwizyjne szkolenia doskonalące, wydawaliśmy biuletyn, analizowaliśmy miesięczne sprawozdania i na bieżąco reagowaliśmy w przypadku trudności.
Projekt „Ośrodki Przedszkolne – szansa na dobry start” był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Była to jak dotąd największa dotacja dla organizacji pozarządowej w ramach projektów EFS. Działania projektowe kontrolowano siedem razy (3 razy MEN, 1 raz MRR, 1 raz Urząd Kontroli Skarbowej, 1 Urząd Zamówień Publicznych i 1 Komisja Europejska). W 2007 roku projekt otrzymał statuetkę „Najlepsza Inwestycja w człowieka 2007″ w konkursie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
HISTORIA SUKCESU
Pierwszego wrześniowego dnia w Ośrodku Dawid jako jedyny nie uczestniczył w spotkaniu organizacyjnym. Drugiego dnia, wtulony w ramiona taty, przekroczył próg klasy, ale podczas czterech godzin zajęć ani razu nie podniósł wzroku w kierunku moim i dzieci. Siedział z tatą na krzesełku pod oknem. Tak było przez kolejne dwa tygodnie. Podsuwałam mu kredki, pastele, kolorowe kartki, próbowałam rozmawiać – bezskutecznie. Dawid kurczowo trzymał się taty. Codzienna rozmowa i próba znalezienia rozwiązania zaowocowała po miesiącu maleńką zmianą. Dawid coraz częściej spoglądał z zaciekawieniem na bawiące się dzieci, obserwował je z daleka, ale ani na moment nie opuszczał taty. Wtedy zrobiłam przemeblowanie, ustawiłam krzesełka tak, że tata i Dawid musieli siedzieć w bardzo „niewygodnym” miejscu: w centrum sali, w dobrym punkcie obserwacyjnym, ale tam, gdzie trzeba było często się podnosić, aby umożliwić przejście innym dzieciom. Ku zdziwieniu taty Dawid bardzo chętnie wstawał. Podchodzili do niego koledzy, układali puzzle, przynosili gry. Dawid był uśmiechnięty i zadowolony, ale tata wciąż siedział obok. To był dla mnie sygnał, by podjąć kolejne próby przełamania lęku. Po dwóch miesiącach, w porozumieniu z tatą, zdecydowałam, że powoli zaczynamy opuszczać to miejsce. W czasie zajęć zorganizowanych tata i Dawid przesuwali się o jeden krok do przodu. Minęły kolejne dwa tygodnie, a tata i Dawid byli już w kółeczku, razem uczestniczyli w zajęciach, razem z dziećmi świetnie się bawili. Byłam dumna z Dawida, nie wspomnę o tacie, który z ulgą patrzył na postępy syna. Krótka rozmowa, kolejna decyzja, tata powoli zaczął wycofywać się z kółeczka. Pod koniec listopada Dawid siedział w kółeczku z dziećmi, a tata przy stoliku. Nasz bohater przełamywał lody, śmiało stawiał kroki w klasie, witając kolegów, uczestniczył w zajęciach, często zabierał głos. Grudzień został za nami i po kolejnym przemeblowaniu tata miał bezpieczne miejsce za szafką koło drzwi. Dawid siedział już z kolegami przy stoliku, zerkając od czasu do czasu w stronę taty. Minęły święta, a tata ciągle był obok, tyle, że już nie w klasie – stał na korytarzu i obserwował syna przez otwarte drzwi. Upłynął kolejny miesiąc, a ja codziennie po kilka centymetrów zamykałam za Dawidem drzwi do sali, konsekwentny zaś w działaniu tata powtarzał: „Będę tyle, ile potrzeba”. Aż 21 lutego Dawid przyszedł do klasy, podszedł do biurka i oświadczył: „Ja – proszę pani – dzisiaj zostaję sam”. To było prawdziwe święto dla Dawida, dla taty, dla wszystkich dzieci i dla mnie. Od tej pory radosny, pełen energii i nowych pomysłów, jeden z ważniejszych w grupie zostaje sam bez taty w przedszkolu. Poczuł się pewnie i bezpiecznie, potrzebował czasu, a ja wraz tatą mu go dałam. Cała sztuka polega na tym, by podejść indywidualnie do problemu i podążać za potrzebami dziecka.
Marta Ulma (nauczycielka z Ośrodka Przedszkolnego w Cieszacinie Wielkim w gminie Pawłosiów w województwie podkarpackim)
Kontakt
Teresa Ogrodzińska, togrodzinska[at]frd.org.pl
Tel.: 22 881 15 80
