Drogie Uczestniczki, Drodzy Uczestnicy,
Witamy Was z radością w kolejnej edycji programu. Cieszymy się, że tak licznie przyłączyłyście/liście się do nas w tym roku szkolnym i mamy nadzieję, że będziemy wspólnie cieszyć się cennym czasem spędzonym z dziećmi z naturze. 

Czas w naturze to oprócz radości z bycia na powietrzu, w otoczeniu roślin, z ruchu, wyrwania się z ławek, budowania relacji i wielu wielu innych walorów daje też dzieciom (i dorosłym) okazję do obserwacji przyrody. Poniżej kilka propozycji tematów z tej dziedziny do “przerobienia” w październiku. Traktujcie prosimy te tematy właśnie jak propozycje, może wpadniecie na swoje pomysły, którymi zechcecie się podzielić?

Jeszcze jedna sprawa – dla wielu z Was i Waszych dzieci – będą to pierwsze wyjścia. Przypominamy więc że warto na początku więcej uwagi poświęcić organizacji: wypracowaniu zasad, którymi kierować się będziecie na wychodnych, ubiorom i butom, odpowiedzeniu na pytania dzieci itd.

Po takim wstępie czas na merytorykę:

Kluczowym doświadczeniem w obserwacji przyrody w październiku jest zmienność i różnorodność zjawisk atmosferycznych. Dzieci mają okazję nie tylko dostrzec, ale także doświadczyć fascynujących zmian w naturze. Pomiar siły wiatru, zmian temperatury, obserwacja opadów, zachmurzenia nieba to najbardziej podstawowe elementy zajęć w plenerze.

Przedstawiamy wybrane pomysły na łączenie obserwacji przyrody podczas „wychodnych” z innymi zajęciami w grupie:

• tworzenie kalendarza pogody – grupa przez miesiąc w co najmniej dwóch różnych porach roku obserwuje pogodę i rejestruje ją na specjalnie przygotowanym szablonie. Małe dzieci w formie rysunków lub plastelinowych wlepek mogą przedstawiać stopień opadów, zachmurzenia. Dzieci starsze mogą odczytywać temperaturę powietrza (i np. ziemi), mierzyć siłę wiatru, obserwować chmury i prowadzić dziennik obserwacji. Ważne, by czynności te były wykonywane regularnie. Zalecamy powtórzenie prowadzenia obserwacji i kalendarza pogody późną wiosną i porównanie zebranych obserwacji.
• obserwacja i nazywanie zjawisk atmosferycznych – rozmowa o rodzajach deszczu, skąd się bierze wiatr, co to jest mgła i jak powstaje. Zachęcamy do omówienia pojęć i zjawisk pochodnych np.:: mżawka, deszcz, grad, ulewa lub wiatr, wichura. Obserwacja siły i kierunku wiatrów może być pretekstem do wprowadzenia nowych pojęć, np.: stron świata. W starszych grupach można omówić skalę pomiaru siły wiatru oraz dodatkowe ciekawostki: kto i dlaczego nadaje imiona huraganom.
• ćwiczenia z uważności – wrażliwość sensoryczna – odczucia powodowane przez wiatr, deszcz, zimno, ciepło. Motto zajęć: nie ma złej pogody, jest nieodpowiednie ubranie. W młodszych grupach poznajemy i nazywamy części garderoby i rozmawiamy, jak to się dzieje, że zwierzęta nie potrzebują czapek. W starszych grupach można omawiać zagadnienia związane z temperaturą ciała, utrzymywaniem ciepła, sposobami zwierząt na przetrwanie jesiennych deszczy i chłodu.
• drzewa w naszej okolicy – dlaczego liście zmieniają kolor i spadają, co się dzieje z igłami zimą, gdzie chowają się robaki czy ślimaki, gdzie zimują osy? Ważne pytania dotyczące prostych zjawisk i codziennych rzeczy pozwalają dzieciom zrozumieć i poznać świat, pobudzają jednocześnie ciekawość, by stawiać nowe pytania. Nie martw się  jeśli nie znasz odpowiedzi. Twój autorytet buduje szczerość w relacjach z dziećmi i otwartość na to, co nieznane.

• A jeśli potrzebujesz konkretnej inspiracji na zabawę z dziećmi w naturze to zachęcamy do zorganizowania polowania na kolory. Przygotuj kartkę z 6 lub 9 polami, każde w innym kolorze, zadaniem dzieci jest znalezienie naturalnych obiektów (patyki, liście, kamyczki, kwiatki) i dopasowanie do kolorów z kartki lub wersja prostsza: dzieci znajdują tyle przedmiotów ile zdołają w zadanym przedziale czasu i same uzupełniają kolory w pustych polach na planszy.

Zadanie to rozwija kreatywność, spostrzegawczość i wymaga ruchu. Może być realizowane samodzielnie lub w mały grupach.
Może być pretekstem do nauki nazw kolorów po angielsku lub nazw rzeczowników.

Inne pomysły na jesienne zabawy:

• Naturalne skamieliny – przygotuj glinę lub plastelinę, dzieci zbierają patyki, liście i tworzą własne skamieliny – odciskają kształty zebranych skarbów w plastelinie. To dobry pretekst, by porozmawiać o dinozaurach – skąd i co wiemy o ich życiu lub o różnych formach liści – dlaczego klon i brzoza się tak różnią?
• Skarby jesieni – zbieramy kasztany, żołędzie, liście, łupinki, suche łodygi i tworzymy prace plastyczne, dekoracje lub poznajemy przyrodnicze uzasadnienie: dlaczego kasztany potrzebują kolczastej łupinki? W zależności od wieku grupy, różnicujemy zadania i pytania. Zachęcamy dzieci do zadawania pytań, odpowiedzi zawsze możemy przygotować wspólnie na następne zajęcia lub kolejny dzień.

Nie zapominajmy jednak, że to ruch, aktywność fizyczna i swobodna zabawa jest najważniejszym elementem zajęć na powietrzu. Wiemy, że ruch ma nie tylko ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego maluchów, ale także dla rozwoju jego osobowości, kształtowania umiejętności społecznych, jest fizjologiczną wręcz potrzebą każdego dziecka. Październikowe zajęcia na powietrzu mogą obejmować organizację zabaw ruchowych, także na orientację. Zachęcamy, by dać dzieciom możliwość realizacji swoich pomysłów, wykorzystania i podzielenia się z rówieśnikami własnymi doświadczeniami, poszukiwania sposobów wyrażania emocji i swobodnej aktywności ruchowej. Podczas zabaw dowolnych dzieci mają okazję do spontanicznego sprawdzania swoich możliwości w tym zakresie.

Dla przedszkolnych debiutantów, swobodne zabawy w bliskości natury są świetną okazją, by poznać się lepiej i odnaleźć swoje miejsce w nowej grupie, zyskać nowych przyjaciół.

Rola nauczyciela podczas zajęć w plenerze:

• zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa czyli przygotowanie trasy wycieczki, sprawdzenie szlaku, ew. drogi dojazdowej;
• poinformowanie rodziców z wyprzedzeniem o stałym dniu lub dniach „wychodnych” w grafiku zajęć, by przygotowali dzieciom właściwe ubrania, podstawa to wygodne buty, wiele warstw, nieprzemakalna kurtka, najlepiej z kapturem, ew. czapki i docelowo na chłodniejsze dni, także szaliki i rękawiczki;
• wybór motywu przewodniego zajęć na powietrzu i zaangażowanie grupy do wspólnych zadań;
• dynamiczne reagowanie za zainteresowanie grupy, pobudzanie ciekawości i  podsuwanie nowych pomysłów do obserwacji przyrody, inicjowanie nowych tematów rozmowy;
• zabranie koszyków, torebek czy wiaderek, by łatwiej było zebrać skarby jesieni

I co jeszcze? 

Dobry humor i optymizm. Mimo, że może się zdarzyć, że po 20 minutach szykowania się do wyjścia i ubierania dzieci, znajdzie się maluch, który właśnie musi wrócić na siku 😊, to jednak znów udaje się Wam zorganizować „wychodne”. Ten szum lasu, parkowa aleja czy kasztanowiec na pobliskim skwerze współtworzą także Twój dobrostan. Odetchnij głęboko, nie trać czujności, ale pozwól dzieciom na improwizację, swobodę i spontaniczność. Ciesz się chwilą słońca, niezwykłym kształtem chmury lub kolorami klonowych liści. Czekamy na Twoją relację z październikowych „wychodnych”.

Zespół Fundacji Rozwoju Dzieci jest do Waszej dyspozycji, gdybyście mieli jakiekolwiek pytania, piszcie: wychodne@frd.org.pl