Fundacja Rozwoju Dzieci przesłała MEN opinię do projektu ustawy Prawo oświatowe
z dnia 16 września 2016 r. Uważamy, że reforma obniża szanse edukacyjne dzieci w wieku przedszkolnym, zwłaszcza tych, które mieszkają na wsiach. Podniesienie wieku rozpoczęcia szkoły, wycofanie obowiązku przedszkolnego dla 5-latków oraz konieczność zapewnienia pomieszczeń lekcyjnych dwóm rocznikom klas 7-8 oznaczać będzie konieczność likwidacji miejsc przedszkolnych i sprawi, że dla tysięcy 3-, 4-, i 5-latków przedszkole będzie niedościgłym marzeniem.
FUNDACJA ROZWOJU DZIECI IM J. A. KOMEŃSKIEGO
Uwagi
do projektu ustawy Prawo oświatowe
z dnia 16 września 2016 r.
Uważamy, że projekt ustawy Prawo oświatowe wymaga szerokich i szczegółowych konsultacji społecznych. Swoje opinie powinny wyrazić zwłaszcza władze samorządowe, na których barkach spoczywać będzie wdrożenie reformy edukacyjnej w życie. Projekt zakłada wprowadzenie zupełnie nowego systemu organizacji szkolnictwa – nie kontynuuje ani nie modyfikuje dotychczasowych rozwiązań. Taka rewolucja wymaga dokładnego przygotowania, by nie była przeprowadzana kosztem uczniów. Proponowane zmiany dotyczące wszystkich aspektów systemu oświaty: organizacji, zarządzania, nowych podstaw programowych, doskonalenia nauczycieli – powinny być poprzedzone działaniami pilotażowymi prowadzonymi w ścisłej współpracy z rodzicami, nauczycielami
i samorządem.
Konieczność konsultacji i działań pilotażowych przed wprowadzeniem proponowanej ustawy w życie przedstawiamy na przykładzie zapisów dotyczących edukacji przedszkolnej w powiązaniu z aktualną sytuacją w edukacji przedszkolnej.
W proponowanym projekcie ustawy w Artykule 1. czytamy: „System oświaty zapewnia
w szczególności:
1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju; (…)
10) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi;(…)”
Zaproponowane w projekcie ustawy zmiany w systemie edukacji przedszkolnej stoją w sprzeczności
z powyższymi zapisami.
Zmiana obowiązku szkolnego z 6. na 7. rok życia dziecka, powrót do rocznego obowiązkowego przygotowania szkolnego dla 6-latków oraz cofnięcie obowiązku przedszkolnego dla 5-latków sprawia, że wychowaniem przedszkolnym zostanie objęta znacznie mniejsza liczba dzieci niż w latach poprzednich. Dotyczy to zwłaszcza dzieci mieszkających na terenach wiejskich, dla których uczęszczanie do przedszkola jest często jedyną możliwością wyrównania szans edukacyjnych
w stosunku do dzieci mieszkających w mieście.
Konieczność wprowadzenia zmian organizacyjnych i związane z tym koszty sprawią, że prawo do edukacji przedszkolnej będzie martwym zapisem, bo gminy – bez wsparcia finansowego – nie będą miały środków na tworzenie nowych miejsc przedszkolnych.
Gminy, zwłaszcza wiejskie, włożyły wiele wysiłku, żeby sprostać wymogom poprzedniej reformy
i przygotować szkoły na potrzeby obowiązku przedszkolnego dla pięciolatków oraz klas I-VI.
Konieczność zapewnienia pomieszczeń lekcyjnych dwóm rocznikom klas 7-8 oznaczać będzie konieczność likwidacji miejsc przedszkolnych.
Likwidacja gimnazjów pociągnie za sobą bezpośrednią likwidację przedszkoli w wielu miejscach – zwłaszcza tam, gdzie są jednociągowe szkoły. Na grupy przedszkolne nie będzie tam fizycznie miejsca.
Według samorządowców, z którymi współpracuje Fundacja Rozwoju Dzieci, wprowadzenie bez konsultacji społecznych zmian w ustawie o systemie oświaty w zakresie wieku obowiązku szkolnego już spowodowały bardzo wiele negatywnych skutków. Wymieniamy tylko niektóre:
– W bardzo wielu szkołach liczba dzieci zapisanych do klas pierwszych w roku 2016/2017 była drastycznie niska (5, 7 dzieci). Utrzymanie takiej liczebności klas przez okres całej szkoły podstawowej jest niezwykle kosztowne, nie została sformułowana definicja małego oddziału czy małej szkoły i tym samym nie dostrzega się konieczności innego finansowania. Ponadto proces dydaktyczny w tak małej grupie nie przyniesie zamierzonych efektów, szczególnie w zakresie komunikacji społecznej i wyrównywania szans.
– Zniweczony został wysiłek samorządów oraz zmarnowane nakłady finansowe poniesione na przystosowane szkół do potrzeb małych dzieci, pochodzące często z dotacji ze środków unijnych.
– Nowa sytuacja spowodowała niedobór miejsc w przedszkolach dla młodszych dzieci, w przypadkach wielu gmin brak przedszkoli i oddziałów przedszkolnych powoduje zahamowanie upowszechnienia edukacji przedszkolnej.
– Odebrano samorządom prawo do kształtowania sieci szkolnej optymalnej dla potrzeb lokalnych
i możliwości samorządu nie dostrzegając przy tym drastycznego zjawiska niżu i powierzono decyzyjność w tym zakresie organowi, który nie ponosi żadnej odpowiedzialności za prowadzenie
i finansowanie oświaty.
– Przygotowana w pospiechu i bez konsultacji tymczasowa podstawa programowa dla dzieci 6. letnich obniża jakość pracy nauczycieli i efekty nauczania.
– Negatywne skutki finansowe dla gmin. Stanowisko polskich samorządów w sprawie planowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zmian w systemie oświaty wylicza, że różnica między „utraconą” subwencją szkolną na ucznia a dotacją na przedszkolaka wynosi 222,5 mln zł.
Uważamy, że wprowadzenie w życie projektu ustawy Prawo oświatowe znacząco pogorszy sytuację edukacyjną dzieci w wieku 3-5 lat, utrudni im dobry start szkolny oraz zwiększy – i tak już głębokie – nierówności edukacyjne pomiędzy miastem a wsią.
Pozostałe uwagi:
I.
W Art. 15. 1. zapisano: „W uzasadnionych przypadkach w przedszkolu publicznym może być, za zgodą kuratora oświaty, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora przedszkola za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć”.
Powyższy zapis wskazuje na brak zaufania do kompetencji nauczyciela i rozbudowywanie funkcji kontrolnych kuratora. Nie widzimy potrzeby wydawania zgody przez kuratora na zatrudnianie osoby niebędącej nauczycielem. Uważamy, że decyzja dyrektora przedszkola powinna być wystarczająca.
II.
W Art. 28. 1. zapisano: „Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego są obowiązane do prowadzenia zajęć rozwijających sprawność fizyczną dzieci poprzez zapewnienie udziału w zajęciach ruchowych, grach i zabawach.”
Nie rozumiemy dlaczego taki zapis znalazł się na poziomie ustawy. Uważamy, że opis kompetencji, które powinno rozwijać u dzieci przedszkole powinien znaleźć się w podstawie programowej.
III.
W Art. 32. ust. 3 zapisano: „Droga dziecka spełniającego obowiązek, o którym mowa w art. 31 ust. 4, i dziecka pięcioletniego z domu do publicznego przedszkola (…) nie powinna przekraczać 3 km” oraz ust. 6 „Obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim (…) bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola (…)
Nie rozumiemy czemu powyższe zapisy dotyczą dziecka pięcioletniego, które nie jest objęte obowiązkiem przedszkolnym.
IV.
Zapisy projektu ustawy są niekorzystne także dla rodziców i ich dzieci w wieku przedszkolnym korzystających z edukacji domowej. Dotyczy to zwłaszcza:
Art. 37 ust. 2 pkt 1, który wprowadza rejonizację wojewódzką dla tego typu edukacji. Wprowadzenie rejonizacji narusza przepisy Konstytucji RP dotyczące równego dostępu do edukacji (art. 70 ust. 3 oraz ust. 4 Konstytucji).
Przepis ten ogranicza w sposób rażący prawo rodziców do wyboru dowolnej szkoły dla swojego dziecka. MEN nie przedstawił żadnego uzasadnienia do wprowadzenia takiej zmiany. Prawo rodziców do decydowania o kształcie edukacji ich dzieci zawarte jest w szeregu aktów zarówno krajowych jak i międzynarodowych (Konstytucja RP art. 48 ust.1, art. 53 ust.3, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka art. 26 pkt. 2 i 3, Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności art. 2, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej art. 14 pkt. 3).; oraz
Art. 37 ust. 2 pkt 2 lit a. wprowadzającego wymóg uzyskania opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Uważamy, że nie ma uzasadnienia dla wprowadzenia obowiązku uzyskania opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ze względu na rejonizację dostępność poradni publicznych jest ograniczona, a czas oczekiwania na opinię bardzo długi. Nie ma więc uzasadnienia dla ograniczenia działania placówek niepublicznych do tylko określonego typu opinii.
Uważamy, że z projektu ustawy należy usunąć proponowane zmiany dotyczące edukacji domowej.
